بیماری های مفصل فک | علل، علائم و روشهای درمان

چکیده مطلب

مفصل فک یا اصطلاحاً مفصل تمپورومندیبولار، باعث اتصال فک پایین به استخوان گیجگاهی جمجمه می شود. این مفصل به فک اجازه می دهد که در تمام جهت ها حرکت نموده و بنابراین دندان ها می توانند به راحتی غذا را گاز گرفته و بجوند. 
در بیماریهای مفصل فک، مفصل، عضلات و لیگامان هایی که کنترل مفصل را به عهده دارند، به خوبی با یکدیگر کار نکرده و باعث ایجاد درد می شوند. این مشکل در خانم ها 3 برابر بیشتر از آقایان شایع است .

بیماری مفصل فک بیشتر به علت اسپاسم، گرفتگی عضلاتی که برای جویدن به کار می روند، ایجاد می شود که این وضعیت اغلب بر اثر دندان قروچه و یا فشردن فک ها به روی هم بروز می کند. فشردن فک ها به روی هم و دندان قروچه ممکن است، در مواردی که استرس فرد زیاد می شود، ایجاد گردد.

جویدن بد غذا باعث فشار آوردن بر روی عضلات فک شده و ممکن است باعث بیماری مفصل فک شود. همچنین ضربات وارده به سر، فک یا گردن که باعث جابه جایی مفصل می شوند، می توانند موجب بروز بیماری مفصل فک شوند. در موارد نادری، آرتریت (آرتروز) می تواند باعث بروز این مشکل شود.

برای رفع و درمان این بیماری ها باید معاینه بسیار دقیق انجام گیرد. استفاده از قالب های بین دندانی ٕ فیزیوتراپی و تزریق بوتاکس به ماهیچه های مفصل فک از جمله روش های درمان این ناراحتی می باشد.
اکثر افرادی که دچار اختلال مفصل گیجگاهی فکی هستند، در باز کردن دهان خود دچار مشکل هستند، ممکن است وقتی دهان آن ها باز یا بسته است فکشان قفل کند، اکثر اوقات در ناحیه صورت احساس خستگی می کنند و گاهی یک طرف صورتشان متورم می شود، چنین افرادی ممکن است وزوز گوش هم داشته باشند که در اثر قرار گرفتن نادرست فک بالا و پایین می باشد، صدای کلیک یا صدای خرت خرت موقع باز و یا بسته کردن دهان و جویدن دارند، احساس درد در فک و یا گوش موقع غذا خوردن، سردرد های بی دلیل موقع بیدار شدن از خواب. ممکن است دندان پزشک برای تشخیص دقیق این نوع اختلال شما را به جراح دهان و فک و صورت ارجاع دهد تا معاینات بیشتری از شما به عمل آید، در این صورت پزشک فک و دهان شما را کاملا معاینه کرده و به صداهای فک شما گوش می دهد. ادامه مقاله را مطالعه نمایید تا بیماری های مفصل فک، علل ایجاد آن و روش های درمانی آن را بشناسید.

وظایف مفصل فک

برای بررسی مشکلات مرتبط با مفصل گیجگاهی فکی ابتدا باید ببینیم، مفصل گیجگاهی فکی چه وظایفی بر عهده دارد. این مفصل جایی است که فک پایین به جمجمه متصل می‌شود و وجود همین مفصل است که باعث می‌شود، ما بتوانیم غذا بخوریم، حرف بزنیم و خمیازه بکشیم. ‌این مفصل مثل تمام مفاصل، از یک سر استخوانی تشکیل شده که داخل حفره مفصلی قرار دارد (این حفره مفصلی داخل جمجمه است) و روی آن هم یک دیسک غضروفی قرار دارد که جلوی ساییده شدن سر مفصل و حفره مفصلی می‌شود. عمده مشکلات مفصل گیجگاهی فکی زمانی آغاز می‌شود که این دیسک غضروفی در محل صحیح خود قرار نمی‌گیرد.

عوامل ایجاد مشکلات مفصل فک

حرکت مفصل گیجگاهی فکی ترکیبی از یک حرکت باز و بسته کردن همراه با یک حرکت لغزشی است که عملکرد صحیح آن به سلامت دیسک و مفصل، هماهنگی میان اعصاب و عضلات جونده و روابط مناسب بین دندان‌ها بستگی دارد. این مشکل در خانم‌های رده سنی ۳۰ تا ۵۰ سال، کسانی که دچار ناهنجاری فکی هستند یا افراد مبتلا به برخی سندرم‌های مادرزادی خاص شیوع بیشتری دارد. اختلالات مفصل گیجگاهی فکی معمولا به این دلایل اتفاق می‌افتد:

• خوردگی دیسک یا تغییر محل آن
• آرتریت غضروف مفصل
• آسیب دیدگی مفصل به دلیل ضربه‌های شدید یا نیروهای با شدت کم اما مداوم و مستمر که معمولا به دلیل اعمال نیروی بیش از حد عضلات جونده یا روابط ناصحیح میان دندان‌ها حاصل می‌شودعضلات مسوول در حرکات مفصل و جویدن (عضلات جونده) به واسطه فعالیت شدید دچار خستگی و ضعف می‌شوند. علت معمولا فشردن شدید دندان‌ها روی هم (کلنچ کردن) یا دندان قروچه موقع خواب یا سایش دندان‌ها هنگام بیداری است. اختلالات مفصل گیجگاهی به واسطه عوامل مختلف و متفاوتی ایجاد می‌شوند. شاید شایع‌ترین علامت این مشکل صدای کلیک یا صدای خرت خرت (مثل راه رفتن روی برف) موقع باز یا بسته کردن یا جویدن است که تقریبا تمامی بیماران این علامت را دارند.
• درد یا حساسیت در فک
• درد تیر کشنده در اطراف یا داخل خود گوش
• احساس ناراحتی موقع جویدن یا دشواری در جویدن
• درد تیر کشنده در صورت
• قفل شدن مفصل که باعث دشواری در باز یا بسته کردن دهان می‌شود.
• گردن درد یا سردردهای بی‌دلیل بخصوص موقع بیدار شدن از خواب
• جویدن نا‌متوازن یعنی در بخشی از فک جویدن راحت‌تر از سایر قسمت‌ها است

یک نکته اینکه اگر موقع باز یا بسته کردن فک صدای مفصل شما صدای کلیک می‌دهد، اما درد یا محدودیت در بازکردن فک وجود ندارد، احتمالا مشکلی در مفصل گیجگاهی فکی وجود ندارد.
دندانپزشک برای تشخیص مشکل جدا از معاینه بالینی مفصل و مشاهده نحوه حرکت فک و روابط بین دندان‌ها، برای شما رادیوگرافی مفصل می‌نویسد. در صورت حاد بودن مشکل گاهی از روش‌های تشخیصی پیشرفته‌تر مثل سی تی اسکن یا‌ ام آر آی نیز استفاده می‌شود.

تاثیر استرس بر مشکلات فکی

یکی از مسائلی که مشکلات مفصلی را تشدید کرده و باعث افزایش شدت دندان قروچه و درد و گرفتگی عضلات می‌شود، استرس‌های روحی است. بطور کلی، شدت دندان‌ قروچه با میزان استرس بیمار ارتباط مستقیم دارد. در نتیجه اغلب بیماران جدا از درمان‌های دندانپزشکی باید به هر طریق استرس‌های روحی خود را کاهش دهند، چون در غیر این صورت درمان‌های دندانپزشکی تاثیر کافی به دنبال نخواهد داشت.

علائم بیماری های مفصل فک

بیماری مفصل فک می تواند با نشانه ها و علائم زیر همراه باشد:

• سردرد
• درد شانه
• تاری دید
• گوش درد
• درد کف زبان
• قفل شدن فک
• درد مفصل فک
• صدای تق تق فک
• مور مور شدن چانه
• بروز میگرن های عصبی شدید
• بروز درد هایی مشابه با دندان درد

توصیه‌هایی برای کاهش مشکلات مفصل

بسیاری از بیماران مبتلا به اختلالات مفصل گیجگاهی فکی نمی‌دانند که سایش دندان‌ها روی هم، جویدن ته مداد یا دندان قروچه ارتباط مستقیمی با مشکل آن‌ها دارد. اگر بیماران بتوانند بصورت خودآگاه از فشردن دندان‌های روی یکدیگر خودداری کرده و عاداتی مثل جویدن ته مداد را کنار بگذارند از شدت مشکلات مفصل کاسته می‌شود.
برای کاهش فشار روی مفصل گیجگاهی فکی نباید از عضلات جونده بیش از حد کار کشید. برای کاهش فشار عضلانی بهتر است بیمار بیشتر غذاهای نرم بخورد، لقمه‌های کوچک بخورد، از خوردن غذاهای سفت و چسبنده پرهیز کند، تا حد امکان آدامس نجود و موقع خمیازه دهان را بیش از حد باز نکند (برای اینکار می‌توان با کف دست به زیر چانه فشار آورد تا فک زیاد باز نشود).

درمان بیماری های مفصل فک

دندانپزشک ممکن است برایتان در خواست یک عکس رادیوگرافی پانورامیک از دهان و فکتان نماید. همچنین ام آر آی (MRI) از مفصل فک نیز ممکن است درخواست شود .
درمان بیماری مفصل فک با هدف از بین بردن اسپاسم و گرفتگی عضلات و نیز تسکین درد انجام می شود. خود بیمار نیز می تواند برای رفع این مشکل اقداماتی انجام دهد که عبارتند از :
گذاشتن یک حوله گرم و مرطوب بر روی صورت ماساژ دادن عضلات صورت خوردن غذاهای نرم و قرار دادن وسیله ای در دهان درهنگام شب تا از بروز دندان قروچه در هنگام خواب جلوگیری شود. خوردن داروهای مسکن مثل آسپرین و استامینوفن نیز ممکن است کمک کننده باشد .
اگر گرفتگی عضلات شدید باشد، دندانپزشک ممکن است یک داروی شل کننده عضلات مثل متوکاربامول تجویز نماید. اگر استرس شما باعث بروز این مشکل شده است، تمرینات آرامش اعصاب ممکن است برایتان مفید باشد.
اگر عدم جفت شدن دندانهایتان باعث بروز این وضعیت شده است، دندانپزشک ممکن است برایتان سیم های ثابت یا متحرک ارتودنسی بگذارد .
از هر چهار نفری که به بیماری مفصل فک دچار می شوند، سه نفرشان با انجام درمان در طی سه ماه بهبود می یابند. با اینحال در بعضی موارد، مشکلات بیماران برطرف می گردد و نیاز به انجام عمل جراحی ترمیم مفصل فک پیدا می شود.

روش‌های درمانی دیگر

علاوه براستفاده از گرما یا سرما (برحسب مورد بیماری و به تشخیص دندانپزشک) که می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند و همچنین ماساژ عضلات جونده از روی صورت و داخل دهان که در کاهش شدت انقباض و کم کردن فشار روی آن‌ها موثر است، چند جلسه استفاده از لیزرهای کم توان نیز در کاهش درد و ناراحتی عضلات جونده و مفصل گیجگاهی فکی بسیار مفید است.

اگر شما پس از درمان های اولیه بهتر نشدید ممکن است پزشک درمان های زیر را انجام دهد:

• تحریک الکتریکی عصبی پوستی

  این درمان با استفاده از جریان های الکتریکی خفیف برای آرام کردن مفصل فک و عضلات صورت است. برخی از افراد با انجام این حرکت بهتر می شوند و درد آن ها کاهش میابد.

• تزریق

  ممکن است دندانپزشک برای کاهش درد، داروهای درد یا بیهوشی به عضلات تزریق کند.

• طب سوزنی

  برای برخی از افراد مبتلا به TMD طب سوزنی می تواند مفید باشد.

• عمل جراحی

  اگر شما با هیچ روشی درمان نشدید ممکن است دندانپزشک عمل جراحی انجام دهد که حتما در این مورد پیشنهاد می کنیم نظر چند دندانپزشک و جراح مجرب را در این زمینه بپرسید.